Kinderen ontwikkelen spel in verschillende fases. Als kleuterjuf zag ik dat dagelijks van dichtbij. Over de verschillende stadia in die ontwikkeling, wil ik het een andere keer hebben. Vandaag wil ik namelijk inzoomen op sensopatisch spelen: spelen met vormloze materialen om het manipulerend spelen – één van die fases van spel – van je kind te ontwikkelen. Sensopatisch spelen kan al met kinderen vanaf drie à vier maanden en is gegarandeerd een succes. Maar hoe doe je dat? Wat zijn de voordelen en welke materialen kun je gebruiken?

Manipulerend spelen

Een baby van ongeveer drie à vier maanden leert z’n eigen handjes en voetjes kennen. Hij of zij is in staat om speelgoed vast te pakken en stopt voorwerpen veelal in z’n mond. Spelen van hele jonge kinderen beperkt zich vooral tot het ontdekken van voorwerpen en de omgeving. Met zijn eigen lichaam en door middel van zintuiglijke beleving (door te voelen, ruiken, proeven en te ontdekken wat voor geluid het maakt als je het herhaaldelijk heel hard tegen de grond aan mept), maakt het kind kennis met de wereld om zich heen. Je ziet bij een kind van deze leeftijd bijvoorbeeld nog niet dat het snapt wat het met een bepaald voorwerp moet doen. Een auto fungeert in de fase van het manipulerend spel slechts tot een grappig gekleurd voorwerp met wielen waar een plastic-smaak aan zit. De volgende fase van het spel – waarin het kind dat autootje daadwerkelijk over de grond laat rijden – komt pas rond de leeftijd van ongeveer dertien maanden. Wat jonge kinderen dan wel doen? Torens van blokken omgooien, want dat maakt lekker veel herrie. Net als het tegen elkaar aan slaan van twee verschillende voorwerpen. Ook stoppen baby’s graag spullen in hun mond. Ze proberen nieuwe voorwerpen te proeven, te ruiken, ze voelen de structuur en bekijken wat er gebeurt als het valt of ergens tegenaan wordt geslagen.

Vormeloze materialen

Om aan te sluiten bij de fase van het manipulerend spel, zijn vormeloze materialen een perfecte toevoeging. Het gaat dan om materiaal waar – zoals het woord eigenlijk al zegt – geen voorgefabriceerde vorm in zit, maar waar het kind eventueel zelf iets van kan maken. Denk bijvoorbeeld eens aan water, zand, klei, rijstkorrels en droge macaroni. Een klein kind zal al enthousiast op water gaan meppen en merken dat het nat aan voelt, spettert en misschien ook wel ergens naar smaakt. Je kunt je bovendien voorstellen hij bijzonder het moet voelen om als kind voor het eerst zand tussen je kleine worstenvingertjes door te voelen lopen. Om in klei te kunnen knijpen of om met je vingers door een bak droge rijstkorrels te wroeten. Heel eerlijk: voor het schrijven van dit artikel heb ik dat eens gedaan en zelfs als je als volwassene even bij deze bezigheden stil staat is dat een bijzonder gevoel.

Speelgoed

Speelgoedwinkels liggen vol met allerlei soorten speelgoed, knuffels en prentenboekjes om ook de allerkleinsten mee bezig te houden. Niet zonder succes: ik heb maar weinig speelgoed cadeau gekregen voor mijn zoon, waar hij niet uitgebreid mee gespeeld en aan gesabbeld heeft. Toch ging de kleuterjuf in mij enthousiast stuiteren toen ik kennis maakte met de wereld der sensopatische materialen. Er zijn namelijk talloze DIY-projectjes te vinden waarbij je zelf sensopatisch speelgoed voor je kind kunt maken. Je kunt dan denken aan felgekleurde, droge rijstkorrels, bakken met bijzonder gekleurd water of aan kinetisch zand. Alles om het aantrekkelijk te maken voor je kind om spelend ook z’n eigen lichaam te ontdekken. Gelukkig hoef je daar helemaal geen extreem creatief type voor te zijn.

Voordelen

Maar wáárom zou je je kind – tijdelijk – onder z’n babygym vandaan trekken om hem met droge, gekleurde pasta te laten rommelen? Ten eerste is het natuurlijk een leuke afwisseling. Zowel voor jou als moeder, als voor je kind. Mijn zoon kon urenlang dolenthousiast naar zijn piratenknuffel staren, maar er kwam – tot mijn verdriet – een moment dat het ding z’n charme verloor en niet meer vrijwillig werd beetgepakt. Dat gold voor allerlei speelgoed: na een tijdje had mijn uk het wel gezien en snakte hij naar iets nieuws. Door te spelen met natuurlijke, vormeloze materialen leert je kind veel. Zo leert het de eigenschappen van verschillende materialen kennen (bijvoorbeeld: ijs smelt als het warm wordt en droge rijstkorrels vallen naar beneden als je ze los laat) en leren ze steeds meer over wat ze met de verschillende materialen kunnen. Met droog zand kun je niet meer dan er lekker doorheen voelen, maar als je er water bij doet, kun je er iets mee bouwen. Ook is sensopatisch spel een goede manier om de motoriek van je kind te oefenen. Bijvoorbeeld met je duim en wijsvinger een rijstkorreltje pakken is voor een baby enorm lastig, maar door veel te oefenen met verschillende materialen, gaat dat steeds beter. Meer weten over de voordelen van sensopatisch spel? Ik vond dit een leuk stuk.

Hoe dan?

Ben je, net als ik, enthousiast geworden over het idee van sensopatisch spelen met je kind? Dan wil je waarschijnlijk lekker aan de slag! Em dat kan best gemakkelijk:

• Giet wat water in het tafeltje dat aan de eetstoel van je kind vast zit. Meestal zit hier een opstaande rand aan, waardoor het water niet direct op de grond valt. Voor een extra effect kun je wat voedsel-kleurstof aan het water toevoegen. Reken er overigens wel op dat je – ondanks die opstaande randjes – na afloop kan dweilen. Hele kleine baby’s, die nog niet in een eetstoel kunnen zitten, kun je beter in het badje laten spetteren.
• Geef je kind een bak droge rijstkorrels of macaroni om mee te spelen. Ook die kun je overigens kleuren met voedsel-kleurstof. Check de link naar ons Pinterest-board hieronder voor tips.
• Spuit wat (gekleurd) scheerschuim op een tafeltje.
• Hoewel je het ook zelf kan maken, kun je ook kant en klaar kinetisch zand in de speelgoedwinkel kopen. Dit zand heeft een vreemde, slijmachtige structuur (hoewel het dus helemaal niet slijmerig aanvoelt) en hier kunnen ook jonge kinderen al leuk mee spelen.
• Kleur wat yoghurt en mik het in een plastic ziplock-zakje. Het voelt heerlijk aan om hierin te knijpen!

Ben je echter geïnspireerd om je innerlijke Martha Steward los te laten? Dan verwijs ik je met alle liefde door naar ons Pinterest-board waarin ik allerlei sensopatisch-spel-ideeën heb gezocht. Je kunt er je lol op met het kleuren van rijstkorrels en droge pasta, het vullen van ziplock-zakjes en flesjes met allerlei interessants en het maken van verf die zelfs opgegeten kan worden.

Niet alle manieren van sensopatisch spel is voor alle leeftijden geschikt. Aan jou dus om te bedenken wat er bij jouw kind past en wanneer. Bovendien kan sensopatisch spelen soms voor flink wat rommel zorgen. Houd er dus rekening mee dat je een kwetsbare vloer afdekt en dat er in een straal van ongeveer een meter (of liever acht) om je kind geen items staan die voor eeuwig geruïneerd kunnen worden. Tot slot nog een voor de hand liggende waarschuwing: jonge kinderen zijn geneigd alles wat ze te pakken krijgen in hun mond te stoppen en dat is niet altijd even handig. Geen probleem met water, minder prettig met scheerschuim.

Dan rest mij alleen nog je heel veel plezier te wensen bij het spelen met je kind. Gooi die hysterische mobile even aan de kant en ga lekker met je kind aan de slag. Je zult hem (of haar) en jezelf er een groot plezier mee doen! 🙂

Heb jij nog ideeën om sensopatisch met je kind te spelen?