Begin deze week won ik de jackpot: een flinke verkoudheid met een enorm verstopte neus tot gevolg. De holtes van mijn gezicht bonkten en mijn neus zat zo dicht dat er werkelijk geen enkele vorm van lucht meer doorheen kwam. Ik snakte naar neusspray, maar besloot eerst even mijn best friend Google te raadplegen of dat wel mag als zwangere. En toen stuitte ik op een hoop onduidelijkheid. Daarom wil ik in dit artikel uitzoeken hoe het nu precies zit met neusspray en zwangerschap.

Een hoop onduidelijkheid

Als je je als zwangere op internet afvraagt of je neusspray mag gebruiken, zie je al snel door de bomen het bos niet meer. De meeste reacties zijn negatief en daarin vrij duidelijk: niet gebruiken. Maar er zijn ook een hoop reacties van zwangere vrouwen die wekenlang hun neus gesprayed hebben en een gezond kind op de wereld hebben gezet. Ook vertellen veel vrouwen hoe zij het gewoon mochten gebruiken van hun huisarts. Daar tegenover staan weer een hoop verhalen van vrouwen die zeggen dat het hen sterk afgeraden werd en dat je dus absoluut geen neusspray moet gebruiken. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan als je graag wilt slapen maar je niet kunt ademen door al het snot in je hoofd.  De afgelopen week heb ik dus ook uit pure frustratie mijn ‘gewone’ neusspray een aantal keer gebruikt om goed te kunnen slapen. Daardoor voelde ik me wel schuldig. Heb ik mijn ongeboren baby in gevaar gebracht?

Daarom was ik zo benieuwd: waarom mag je geen neusspray gebruiken? En is het echt zo dat je het niet mag gebruiken? Er is helaas niet een heel zwart/wit antwoord op te geven. Hieronder probeer ik mijn bevindingen zo duidelijk mogelijk uiteen te zetten.

Om welke neusspray gaat het?

Allereerst is het goed om helder te krijgen wat er verstaan wordt onder neusspray, je hebt namelijk een hoop verschillende soorten. De ‘omstreden’ neusspray waar ik in dit artikel vanuit ga is de meest gebruikelijke neusspray, met Xylometazoline. Dit is de standaard die je zonder recept kunt kopen bij je apotheek of drogist in de vorm van spray of druppels.

Naast deze neusspray heb je ook zoutoplossing, maar daar heb ik het in dit artikel dus NIET over. Zoutoplossing is voor alle leeftijden geschikt, dus ook voor baby’s. Zoutoplossing is op basis van natriumchloride. Dit klinkt spannend, maar is niets meer dan keukenzout. Je kunt het dus ook als zwangere gerust gebruiken. Het verricht geen wonderen, maar het maakt het vastzittende snot en slijm wat losser.

Wat is het probleem met de ‘gewone’ neusspray?

Deze neusspray bevat de stof Xylometazoline, een middel dat je slijmvliezen laat slinken doordat de bloedvaatjes in je slijmvlies vernauwen. Want opgezwollen slijmvliezen, dat is waar je last van hebt als je neus verstopt zit. Xylometazoline werkt meteen, zoals iedereen die ooit neusspray of neusdruppels heeft gebruikt kan beamen. Binnen een aantal minuten is je neus weer open en kun je weer vrij ademen, wat een zalig gevoel! Deze werkzame stof in standaard neusspray is dus omstreden voor zwangere vrouwen, waardoor nu meestal gezegd wordt dat je het beter niet kunt gebruiken. Waarom wordt het afgeraden?

• Neusspray kan je bloeddruk verhogen
• Neusspray zou schadelijk zijn voor je ongeboren baby tijdens het eerste trimester

Verhoogde bloeddruk

Xylometazoline zorgt ervoor dat de bloedvaatjes in je slijmvlies slinken. Vernauwde bloedvaten kunnen een hoge(re) bloeddruk tot gevolg hebben. Als je zwanger bent, is er de kans dat je bloeddruk hoger is dan normaal. Daarom is het voor zwangere vrouwen niet wenselijk om middelen te gebruiken die je bloeddruk verder kunnen laten stijgen. Maar wat als je – zoals ik – juist een lage bloeddruk hebt, ook in zwangere toestand? Dan gaat dit argument niet op, zou ik zeggen.

Schadelijk voor de foetus tijdens het eerste trimester

In 2013 werd er op de Boston University een onderzoek gedaan naar de relatie tussen aangeboren afwijkingen en neusspray-gebruik van de moeder tijdens de zwangerschap. Het artikel over het onderzoek kun je hier lezen. Het onderzoek zelf is hier te lezen. De conclusie van het onderzoek is dat het gebruik van decongestiva (middelen die je slijmvlies doen slinken, zoals dus Xylometazoline) gedurende het eerste trimester schade kan veroorzaken bij de foetus. Het kan leiden tot afwijkingen aan het spijsverteringskanaal, de oortjes en het hartje van de baby. Volgens het onderzoek is het risico op een hartafwijking bij baby’s van moeders die geen decongestiva hebben gebruikt ongeveer 3 op 10.000. Bij vrouwen die wél een decongestiva hebben gebruikt is het risico ongeveer 2,7 op de 1.000 kinderen. Het risico is daarmee dus ongeveer 8 keer zo groot.

Overigens valt het mij op dat er in het onderzoek gesproken wordt over neussprays tegen hooikoorts. Dit zijn middelen die qua dosering een stuk sterker zijn dan de normale neusspray. Of dit onderzoek dus ook gaat over reguliere neusspray en of de gevolgen daarvan hetzelfde zijn, dat is mij nog steeds niet duidelijk. Ook gaat dit onderzoek alleen over het eerste trimester van de zwangerschap. Ik heb niet kunnen ontdekken of deze risico’s niet meer opgaan als je al verder bent dan het eerste trimester.

Wat zegt de bijsluiter?

Voor de volledigheid heb ik de bijsluiter van Otrivin neusspray er eens bij gepakt. Daarin wordt het volgende gezegd:

Otrivin XylometazolineHCl Care 1 mg/ml Neusspray kan voor zover bekend zonder gevaar volgens voorschrift en niet langer dan een week worden gebruikt tijdens de zwangerschap. Opname in het bloed kan optreden, maar blijft meestal zonder nadelige gevolgen. Voorzichtigheid is geboden wanneer er sprake is van hoge bloeddruk of een verminderde doorbloeding van de placenta (moederkoek). Bij langdurig gebruik van hoge doseringen kan een verminderde doorbloeding van de placenta niet worden uitgesloten. Raadpleeg in deze gevallen eerst uw arts.

Hoe denk ik er nu over?

De afgelopen week heb ik mijn neusspray een aantal keer gebruikt. Overdag heb ik zoutoplossing gebruikt en ’s avonds voor het slapen gaan in elk neusgat één spraytje Xylometazoline-spray. Dat voelde heel verkeerd en ik voelde me er best schuldig over, maar na het schrijven van dit artikel is dat minder geworden. Het is me wel duidelijk dat het gebruik van deze spray niet zo veilig is als bijvoorbeeld zoutoplossing, maar de negatieve houding die je nu vaak hoort is denk ik (hoop ik!) ook een beetje overdreven. Een aantal nachten slecht slapen of niet slapen vanwege een verstopt hoofd lijkt me ook niet bevorderlijk voor de baby. Uiteraard ben ik geen arts en zijn dit mijn eigen conclusies, pin me er dus vooral niet op vast :-). Het is dus zeker niet mijn bedoeling om heel zwanger en verkouden Nederland massaal aan de neusspray te helpen.

Middenweg

Een mooie middenweg vond ik in de neusspray met gehalveerde dosering Xylometazoline, die eigenlijk bedoeld is voor kinderen van 2 tot 6 jaar. Deze neusspray helpt (vind ik) even goed als de normale dosering, maar heeft wel de helft minder werkzame stof. Alle beetjes helpen!

Mocht je besluiten om Xylometazoline-spray te gebruiken (zwanger of niet), overschrijd dan in elk geval niet de maximale dosering:

Maximaal 3 keer per dag gebruiken, niet langer dan een week achter elkaar gebruiken en niet meer dan 10 dagen per maand in totaal gebruiken!

Welke neusspray-opties bestaan er?

• Neusspray met natriumchloride, ook wel zoutoplossing. Deze neusspray is geschikt voor alle leeftijden en is niet meer dan water en keukenzout of gedestilleerd zeewater.
• Neusspray met Xylometazoline (1 mg), dit is de meest gebruikelijke neusspray. Te gebruiken vanaf 6 jaar.
• Neusspray met Xylometazoline (0,5 mg), dit is de kinderversie van bovenstaande neusspray met een gehalveerde dosering Xylometazoline. Deze neusspray is geschikt voor kinderen van 2 tot 6 jaar oud.

Pfoe, dat was een aardig verhaal. Ik hoop dat je er iets wijzer door bent geworden en dat je hopelijk op deze manier een goede keuze voor jezelf kunt maken! Ben jij verkouden (geweest) tijdens je zwangerschap? Hoe ga/ging je hier mee om?