Al tijdens mijn studie aan de Pabo interesseerde het onderwerp ‘hechting’ mij mateloos. Ik vrat nog net niet de boeken en artikelen op die ik vond over veilige en onveilige hechtingen en de oorzaken en gevolgen hiervan. Voor de enkeling die misschien nog niet van het fenomeen heeft gehoord: de manier waarop een kind aan zijn verzorger(s) is gehecht, heeft invloed op zijn gedrag, gevoel van veiligheid en vertrouwen en het aangaan van relaties in de toekomst. Er valt enorm veel over te lezen en schrijven, maar vandaag zal ik er slechts een globale kijk op proberen te geven.

Hechting?

Een veilige hechting ontstaat op het moment dat het kind tegemoet wordt gekomen aan z’n behoeftes. Baby’s huilen om aan te geven dat ze honger hebben, een schone luier willen, moe zijn of juist omdat ze even behoefte hebben aan aandacht, troost of knuffels. Als ouder of verzorger heb je de taak adequaat te reageren als het kind huilt. Heeft ‘ie honger? Geef hem eten. Vieze luier? Laat je kind daar dan niet langer in marineren dan nodig. En wil je kind aandacht? Geef ‘m die dan! Misschien is het overbodig te zeggen, maar kinderen hebben hier veel meer behoefte aan dan sommige ouders zouden denken.

Verzorgers

In de eerste periode van het leven van een kind, heeft hij of zij hulp nodig van z’n verzorgers om in leven te blijven. Een koelkast open trekken en zelf een boterham met smeerkaas maken, is voor een kind van twee maanden niet bepaald een optie. Dus om aan voeding, verschoning, maar vooral aan warmte en liefde te komen, heeft het kind z’n verzorgers nodig. In de meeste gevallen zullen de verzorgers de ouders van het kind zijn, maar soms spelen opa en oma, of een willekeurig ander persoon hier ook een rol bij. Een verzorger hoeft echter niet eens een biologisch familielid te zijn. Zo kan een kind ook een even goede hechtingsrelatie opbouwen met een adoptieouder of een tijdelijke verzorger. Het is echter wel van belang dat deze verzorger – wie het ook is – veelvuldig in beeld is en, zoals eerder gezegd, adequaat reageert op de behoeftes van het kind.

Wanneer vindt de hechting plaats?

Als je kind pasgeboren is, probeert ‘ie met iedereen contact te maken en is dat contact nog niet echt selectief. Vanaf de leeftijd van ongeveer drie maanden, kun je merken dat een kind voorkeur ontwikkelt voor contact met één of twee vaste verzorgers. Het hechtingsgedrag wordt nu reactief. Vanaf ongeveer 5 a 6 maanden zie je dat het kind zich echt meer hecht aan de vaste personen in zijn of haar leven. Vanaf 7 a 8 maanden kunnen kinderen eenkennig worden. Ze willen dan echt het liefst bij hun vaste verzorgers zijn en huilen moord en brand als die even de kamer uit lopen. De kritieke hechtingsperiode is rond de periode van 9 maanden wel grotendeels afgerond, al loopt de periode waarin een goede hechting kan worden opgebouwd nog wel door tot 1,5 a 2 jaar. Een goede hechting is vrij sterk en stabiel. Een onveilig gehecht kind kan, als die na de hechtingsperiode alsnog de juiste aandacht krijgt, alsnog zich veiliger gehecht gaan voelen.

Toekomst

Veilige hechting
Als je als kind in de eerste periode van je leven een veilige hechting hebt gehad (dat wil zeggen: er is aan je behoeftes tegemoet gekomen door één of twee vaste, liefdevolle verzorgers), dan is de kans groot dat je op latere leeftijd ook in staat bent gezonde relaties met anderen aan te gaan. Je bent in dat geval namelijk in veiligheid en vertrouwen opgevoed en zal als volwassene ook in staat zijn een goede band met iemand anders aan te gaan, gevoelens en gedachten kunnen uiten en beschikken over een empatisch vermogen. Gelukkig is ongeveer 70% van de volwassenen veilig gehecht.

Aan de andere kant kun je ook onveilig gehecht zijn. Er zijn drie manieren waarop een kind onveilig gehecht kan zijn:

Ambivalente hechting
Sommige ouders zijn niet consistent in hun gedrag. Die zijn de ene keer heel lief en verzorgend en laten het kind een volgende dag volledig links liggen of snauwen hem af. Soms wordt ‘ie getroost als ‘ie verdrietig is en soms aan z’n lot overgelaten of wordt er zelfs negatief op het kind gereageerd. Een kind van erg inconsistente ouders kan ambivalent gehecht worden. Dat houdt in dat het kind niet goed weet waar hij of zij aan toe is. Het ene moment speelt het kind lief, maar die stemming kan ineens omslaan. Net zoals bij de ouders, dus. Een ambivalent gehecht kind kan hier later flink last van krijgen in bijvoorbeeld het aangaan van relaties. Vaak zijn ambivalent gehechte volwassenen namelijk erg jaloers, kunnen ze flink claimen en aan de andere kant juist weer erg afstoten. Ze hebben grote moeite met het in stand houden van een relatie en voelen zich vaak niet op hun gemak. Met hun ouders hebben ze ook vaak een haat-liefde-verhouding.

Vermijdende hechting
Als een ouder sowieso erg weinig aandacht aan z’n kind schenkt en vrijwel nooit adequaat reageert op diens behoeftes, kan het zo zijn dat het kind vermijdend gehecht wordt. In dat geval interesseert het het kind schokkend genoeg niets als de ouder de kamer uit loopt of juist terug komt. Deze onverschilligheid zet zich ook als volwassen zijnde door. Vermijdend gehechte volwassenen gaan hechte relaties liever uit de weg. Ze houden er niet van als iemand dichtbij komt en trekken graag hun eigen plan dan dat ze oprecht rekening houden met een ander.

Gedesorganiseerde hechting
Als een ouder een onverwerkt trauma heeft opgelopen, kan het voorkomen dat die het trauma over brengt op het kind. Met een gedesorganiseerd kind is heel onvoorspelbaar omgegaan. Bijvoorbeeld in een gezin waarin geweld voor komt. Ze zijn erg op hun hoede en weten niet goed hoe ze aandacht moeten vragen. Ze gaan bijvoorbeeld eerst huilen en meteen daarna lachen om aandacht te vragen. Het kan zelfs zo zijn dat het kind meer stress ervaart als de ouder bij ‘m in de buurt is, dan als die er niet is. Gedesorganiseerd gehechte kinderen kunnen erg snel nabijheid zoeken van vreemden.

Zoals je hebt kunnen lezen is de manier van hechting van erg grote invloed voor je sociale gedrag, ook op latere leeftijd. Het is goed je hier van bewust te zijn, zodat je als ouder ervoor zorgt dat je kind zich veilig kan hechten. Gelukkig gaat het meestal ook direct goed, al is dat helaas niet altijd het geval.

Heb jij het idee dat je veilig gehecht bent? En wat doe jij om je kind een veilige hechting te geven?

(Tot slot nog even een note: ik heb me voor het schrijven van dit artikel gericht op verschillende bronnen en soms wordt er tegenstrijdige informatie gegeven, vooral over de manieren van onveilige hechting. Ik heb me voornamelijk gericht op de informatie die ik vanuit mijn opleiding had.)